Dotychczas za podstawowe zdolności motoryczne, wpływające na wysoki poziom sportowy w tenisie, uznawano m.in. szybkość, zwinność i wydolność tlenową. Nie uwzględniano jednak wielu innych istotnych czynników, np. koordynacyjnych. Istotną rolę pełnią też uwarunkowania kondycyjne, a wśród nich jeden z determinujących poziom gry w tenisa, czyli moc maksymalna, która – obok szybkości, zwinności i „czucia kortu” – decyduje o sprawnym poruszaniu się po korcie i jest niezbędna w trakcie wielu dynamicznych sytuacji: startu do piłki, zmiany pozycji na korcie, poruszania się w różnych kierunkach, wyskoków przy lobie przeciwnika czy akcji wolejowych.
Struktura zdolności koordynacyjnych niezbędnych w osiąganiu wysokiego poziomu sportowego w tenisie
1. Kinestetyczne różnicowanie ruchów
* różnicowanie wartości siły podczas uderzenia piłki* zdolność rozluźniania mięśni* „czucie piłki”, „czucie rakiety”, „czucie siatki”, „czucie kortu”* zmienność rotacji piłki, kierunku i wysokości uderzenia
2. Rytmizacja ruchów
* timing – wczesne przygotowanie do uderzenia we właściwym czasie i z optymalną prędkością* praca nóg – dobieganie do uderzenia i zajęcie korzystnej pozycji na korcie (tzw. krycie kortu) * „czucie kortu” w zależności od rodzaju nawierzchni
* powtarzalność uderzeń piłki, połączona ze zmiennością ich rytmiki * stosowanie zmiennej rytmiki uderzeń piłki jako elementu taktyki* relacja rytmu ruchów i oddechów podczas gry, w tym wydechu podczas uderzenia piłki
3. Orientacja przestrzenno-czasowa
* przewidywanie działań przeciwnika* stosowanie podczas gry różnych wariantów geometrii kortu, gra kątowa* uwzględnianie podczas gry warunków zewnętrznych* przestrzenne różnicowanie toru lub trajektorii lotu piłki* przestrzenne różnicowanie przemieszczania się przeciwnika
4. Szybkość ruchów
* szybka i adekwatna reakcja na działania przeciwnika* szybkość poruszania się po korcie w różnych kierunkach * czas pojedynczego ruchu – szybkość ręki w trakcie uderzenia i nadawania rotacji
5. Zdolność zachowania równowagi
* powrót do pozycji wyjściowej* zachowanie równowagi przed, podczas i po uderzeniu piłki* uderzenie piłki podczas zachwianej równowagi
Pomiar mocy maksymalnej jest szczególnie istotny w procesie monitorowania przygotowania motorycznego na poziomie międzynarodowym. Z powodu znaczenia analizowanej zdolności ruchowej podjęto badania w celu:
1. Określenia poziomu mocy maksymalnej kończyn dolnych tenisistek reprezentacji Polski (w tym czołowej zawodniczki świata) jako jednego z kryteriów diagnostyki wytrenowania w tenisie na tle kobiet uprawiających grę w tenisa amatorsko.
2. Ustalenie związków pomiędzy mocą maksymalną kończyn dolnych a miejscem w rankingu, określającym aktualny poziom sportowy. Przyjęto hipotezy, że
a) zawodniczka należąca do ścisłej czołówki światowej prezentuje istotnie wyższy poziom maksymalnej mocy kończyn dolnych w porównaniu do pozostałych badanych tenisistek,
b) badane tenisistki uzyskują dużo wyższe wartości mocy maksymalnej od kobiet uprawiających grę w tenisa amatorsko.
W badaniach (w ramach współpracy z Polskim Związkiem Tenisowym) uczestniczyła najlepsza tenisistka świata wraz z innymi reprezentantkami Polski o średniej wieku 22 lata i stażu sportowym 13 lat. Grupę porównawczą stanowiły kobiety amatorsko uprawiające tenis w wieku 21 lat. Moc maksymalną kończyn dolnych zmierzono przy zastosowaniu stanowiska pomiarowego Tendo. Zadaniem badanych było wykonanie serii wyskoków, w których zmierzono średnią moc rozwijaną w każdym wyskoku. Na podstawie przeprowadzonych pomiarów ustalono, że zawodowe tenisistki uzyskiwały istotnie wyższe wartości w porównaniu do uzyskanych przez kobiety, uprawiające grę w tenisa na poziomie amatorskim. Podobną tendencję stwierdzono w przypadku wyników uzyskanych w przeliczeniu na kilogram masy ciała. Ponadto stwierdzono, że zawodniczki klasyfikowane na wyższych pozycjach w rankingu międzynarodowym (WTA) charakteryzowały się wyższymi wartościami mocy maksymalnej kończyn dolnych od pozostałych badanych. Mniejsze wartości były charakterystyczne dla zawodniczek, które pełniły w drużynie rolę rezerwowych. Nieco inaczej charakteryzowały się wartości względne, obliczone w W/kg. W tym przypadku różnice były mniejsze.
Podsumowanie i wnioski
W piśmiennictwie z zakresu różnych uwarunkowań treningu tenisistów są prace, w których autorzy podejmują próbę określenia czynników determinujących poziom sportowy. Autorzy wskazują na szereg rozmaitych elementów, wpływających na poziom sportowy tenisistów, jednak poglądy na ten temat są niejednolite. Według publikowanych opinii tenis należy zaliczyć do gier wymagających wysokiego poziomu koordynacji ruchowej, dokładności i szybkości ruchów w zmieniających się warunkach i w trzech zakresach: przestrzennym, czasowym i siłowym.
Niewątpliwie tenis należy do dyscyplin, w których poruszanie się po korcie odgrywa dominującą rolę. Większość uderzeń jest połączona z bieganiem, a ponadto w przypadku serwisu „praca nóg” także odgrywa duże znaczenie. Wyniki naszych badań wytrenowania w tenisie wskazują, jak już wcześniej napisałem, że tenisistki reprezentacji Polski uzyskiwały dużo wyższe wartości mocy maksymalnej nóg w porównaniu do kobiet, grających w tenisa rekreacyjnie. Co oczywiste, zawodniczki o dłuższym stażu sportowym, klasyfikowane wyżej w rankingu międzynarodowym i krajowym charakteryzują się bardziej korzystnymi wartościami mocy maksymalnej nóg od pozostałych badanych tenisistek. Dotyczy to także czołowej polskiej tenisistki, której zdolność do rozwijania mocy nóg ułatwia osiąganie wyników sportowych na najwyższym poziomie międzynarodowym. Tutaj trzeba dodać, że w analizowanym zakresie zawodniczka posiada spore rezerwy, które pozwoliłyby na zwiększenie potencjału sportowego, m.in. poprzez mobilizację jednostek motorycznych oraz rozwój predyspozycji siłowych.
Wyniki badań umożliwiły określenie poziomu mocy maksymalnej nóg badanych tenisistek o zróżnicowanym stażu i poziomie sportowym. Uzyskane wyniki stanowią podstawę do określania celów treningowych dla zawodniczek o niższym poziomie zaawansowania sportowego. Należy wziąć pod uwagę, że uzyskane wyniki stanowią jedno z wielu kryteriów, określających poziom wytrenowania w tenisie i wymagają dalszych obserwacji.
prof. AWF dr hab. Piotr Żurek –
Piotr Żurek. Trener tenisa I kl. (pracował m.in. z R. Godlewskim, byłym zawodnikiem klubów Arka Gorzów Wlkp. i AZS Poznań, mistrzem i medalistą mistrzostw Polski w kilku kategoriach wiekowych, medalistą DME, notowanym na liście ATP), nauczyciel akademicki, adiunkt w Akademii Wychowania Fizycznego w Poznaniu – Filia w Gorzowie Wlkp. Współpracuje z Polskim Związkiem Tenisowym w ramach Systemu Kształcenia i Doskonalenia Trenerów.
