Określenie optymalnego wieku rozpoczęcia przygody z tenisem budzi kontrowersje. Niekiedy rodzice pytają kiedy zacząć, często sami o tym decydują. Istnieją pewne kanony w tym zakresie (program Tenis10), jednak doświadczenia wielu osób w tej kwestii są bardzo różne. Czy jest idealny wiek do rozpoczęcia lekcji tenisa, a potem systematycznych treningów? Ile lat trwa droga do osiągnięcia pierwszych sukcesów na poziomie międzynarodowym? Prześledźmy, jak to było w przypadku najlepszych tenisistów na świecie.
Kandydaci na zawodników rozpoczynali przygodę z tenisem zwykle w wieku 6-7 lat (niektórzy jeszcze wcześniej), a w wieku 11-12 lat trenowali kilka godzin dziennie.

Wielokrotna zwyciężczyni turniejów wielkoszlemowych M. Navratilova miała cztery lata, kiedy zaczęła bawić się piłką tenisową i drewnianą rakietą odziedziczoną po babci. „Była to rakieta dla dorosłej osoby, więc musiałam ją trzymać w obu rękach, gdy odbijałam piłkę o ścianę”. Najlepszy tenisista w historii na kortach ziemnych – R. Nadal zaczął zabawę z tenisem jeszcze wcześniej, bo jako trzylatek, pod okiem wujka T. Nadala. Kiedy miał 8 lat wygrał swój pierwszy turniej w kategorii wiekowej do lat 12, co przekonało rodzinę do tego, aby skupić się głównie na tenisie. Jako 12-latek wygrywał turnieje w Hiszpanii i za granicą, a jednocześnie trenował jeszcze piłkę nożną. W wyniku decyzji ojca, Rafa skoncentrował się od tego momentu na treningach tenisowych. W wieku 14 lat hiszpańska federacja tenisowa namawiała Nadala do przeniesienia do Barcelony, jednak T. Nadal zdecydował, że pozostaną na Majorce.

Fot. www.depositphotos.com
Najlepszy polski tenisista w historii – W. Fibak rozpoczął regularne treningi tenisowe w wieku 13 lat (tak, to nie pomyłka), a więc o wiele później niż inni. Nie przeszkodziło to w osiągnięciu poziomu czołówki światowej i odnoszeniu sukcesów międzynarodowych w grze pojedynczej i podwójnej. Wystarczy wspomnieć dwukrotne mistrzostwo świata z T. Okkerem i K. Meilerem, wygranie Australian Open z K. Warwickiem czy ćwierćfinały w grze pojedynczej w Roland Garros, Wimbledonie i US Open. To były zupełnie inne czasy. W tenisie, dziś taka sytuacja byłaby nieprawdopodobna. Pytanie, co W. Fibak mógłby osiągnąć rozpoczynając treningi kilka lat wcześniej, pozostanie bez odpowiedzi. Najlepsza polska tenisistka A. Radwańska pierwsze kroki na korcie pod opieką ojca i długoletniego trenera postawiła w wieku 4 lat, a gdy miała 6 lat wygrała swój pierwszy turniej. Jej największe osiągnięcia to nr 2 w rankingu WTA oraz finał Wimbledonu w grze pojedynczej.

J. Capriati rozpoczęła lekcje tenisa także w wieku 4 lat. Mając 14 lat zwyciężyła w pierwszym
z liczących się turniejów, a kilka miesięcy później została najmłodszą półfinalistką Roland Garros. Jako 15-latka była najmłodszą półfinalistką w historii Wimbledonu i US Open. Rok później zdobyła złoty medal na Igrzyskach Olimpijskich w Barcelonie (1992) wygrywając w finale ze S. Graf. Uznano ją za „tenisowy talent stulecia”. Po drodze do finału Australian Open pokonała M. Seles, L. Davenport i M. Hingis. S. Graf w wieku 13 lat przerwała naukę w szkole i podpisała zawodowy kontrakt. Mając 18 lat wygrała wszystkie najważniejsze turnieje tenisowe, zdobyła Wielkiego Szlema, zdobyła trzy medale olimpijskie.
Ciekawe dane uzyskano na podstawie analiz światowych rankingów z końca XX wieku, w których zestawiono zawodników z pierwszej setki rankingu. Na ich podstawie można sformułować wiele interesujących wniosków. W zdecydowanej większości zawodnicy wchodzący po raz pierwszy do Top-100 mieli przynajmniej 22 lata, stąd trenerzy winni być ostrożniejsi w ocenie dalszego rozwoju sportowego.
W przypadku awansu do pierwszej 10 ATP, średnia wieku stopniowo się obniżała.
Tab. 2. Przeciętny wiek zawodników pierwszej dziesiątki ATP w latach 1973-1992
Rok | Przeciętny wiek | Rok | Przeciętny wiek |
1973 | 29,2 | 1983 | 25,1 |
1974 | 28,8 | 1984 | 24,2 |
1975 | 28,1 | 1985 | 24,4 |
1976 | 25,2 | 1986 | 24,6 |
1977 | 25,9 | 1987 | 25,8 |
1978 | 25,1 | 1988 | 25,0 |
1979 | 27,1 | 1989 | 23,8 |
1980 | 24,7 | 1990 | 24,8 |
1981 | 25,4 | 1991 | 24,5 |
1982 | 25,5 | 1992 | 23,9 |
W latach 1973-1992 pierwszą 10 światowego rankingu osiągnęło 52 zawodników. W tym prawie 20-letnim okresie było jedynie 12 tenisistów, którzy osiągnęli pierwszą 10 przed 20 rokiem życia: B. Borg, J. McEnroe, M. Wilander, J. Arias, P. Cash, B. Becker, S. Edberg, A. Agassi, M. Chang, G. Ivanišević, P. Sampras, D. Medvedev. We wspomnianym okresie przeciętny wiek 100 czołowych zawodników wynosił 24,9 lat, a 10 miało mniej niż 22 lata. 53 tenisistów miało 25 i więcej lat, tylko trzech miało poniżej 20 lat: D. Medvedev, T. Enqvist, A. Corretja. W pierwszej setce rankingu nie było zawodników poniżej 19 roku życia.
Tab. 3. Wiek zawodników pierwszej 10 ATP (na dzień 14.06.1993)
Tenisista | Data urodzenia | Pierwszy ranking/wiek | Pierwszy raz w 100/ wiek | Pierwszy raz w 10/ wiek |
P. Sampras | 12.08.71 | 29.02.88 /16 | 28.11.88/ 17 | 10.09.90/ 19 |
J. Courier | 17.08.70 | 13.07.87/ 16 | 07.11.88/ 18 | 25.03.91/ 20 |
S. Edberg | 19.01.66 | 27.09.82/ 16 | 24.10.83/ 17 | 23.09.85/ 19 |
B. Becker | 22.11.67 | 31.10.83/ 15 | 10.12.84/ 17 | 08.07.85/ 17 |
S. Bruguera | 16.01.71 | 19.09.88/ 17 | 24.04.89/ 18 | 29.04.91/ 20 |
G. Ivanišević | 13.09.71 | 05.07.88/ 16 | 13.03.89/ 17 | 24.09.90/ 19 |
I. Lendl | 07.03.60 | 12.06.78/ 18 | 12.06.79/ 19 | 08.09.80/ 20 |
M. Stich | 18.10.68 | 13.03.89/ 20 | 19.06.89/ 20 | 10.06.91/ 22 |
D. Miedwiedew | 31.08.74 | 12.11.90/ 16 | 22.06.92/ 17 | 07.06.93/ 18 |
P. Korda | 23.01.68 | 28.10.85/ 17 | 23.10.89/ 21 | 04.11.91/ 23 |
Przeciętna wieku | 24 | 17 | 18 | 20 |
Dane uwzględniające zawodników z różnych okresów rozwoju tenisa są następujące: średni wiek rozpoczęcia uprawiania tenisa u czołowych tenisistek wynosi 5,4 lat. Najszybciej przygodę z tenisem rozpoczęła L. Safarova (3 lata), a najpóźniej J. Jankoviĉ (9 lat).

Co ciekawe, dość późny start nie przeszkodził swego czasu Jankoviĉ w osiągnięciu nr 1 światowego rankingu WTA. Najlepsza tenisistka w historii – S. Williams rozpoczęła treningi pod okiem ojca i w towarzystwie siostry w wieku 5 lat. Czas od rozpoczęcia treningów do awansu do pierwszej 100 WTA wynosił 12,7 lat. Najmniej czasu zabrało to J. Jankovic (9 lat), a najwięcej lat treningów musiała w tym celu poświęcić F. Penetta (28 lat). W przypadku lat potrzebnych do awansu do pierwszej 10 światowego rankingu, średnia liczba lat wyniosła 16,8, najszybciej osiągnęły ten sukces S. Graf i K. Woźniacka (po 12 latach treningu), a najpóźniej L. Safarova (po 25 latach). Z kolei awans na 1 miejsce rankingu WTA najszybciej był udziałem K. Woźniackiej, najdłużej na ten sukces musiała pracować A. Kerber (25 lat), natomiast średnia lat wynosiła w tym przypadku 16,3. Wygranie turnieju wielkoszlemowego w odniesieniu do prezentowanych tenisistek zajmowało średnio 12,7lat, najszybciej od rozpoczęcia treningów dokonała tego S. Williams w US Open (po 13 latach), a najdłuższą drogę do tego sukcesu pokonała M. Bartoli w Wimbledonie – po 23 latach.
Tab. 4. Wiek rozpoczęcia treningów i lata do osiągnięcia sukcesów – kobiety [Królak, 2017, modyf: Żurek, 2021]
Lp. | Tenisistka | Kraj | Rok urodz. dzenia | Początki na korcie [wiek] | Awans do 100 rankingu WTA [lata treningu] | Awans do 10 rankingu WTA [lata treningu] | Awans na 1 m. rankingu WTA [lata treningu] | Pierwszy wygrany turniej Wielkiego Szlema w grze pojedynczej [lata treningu] | Wygrany turniej Wielkiego Szlema |
1. | V. Azarenka | Białoruś | 1989 | 7 | 10 | 13 | 15 | 16 | Australian Open |
2. | M. Bartoli | Francja | 1984 | 6 | 13 | 21 | – | 23 | Wimbledon |
3. | E. Bouchard | Kanada | 1994 | 5 | 14 | 15 | – | – | – |
4. | D. Cibulkova | Słowacja | 1989 | 7 | 11 | 18 | – | – | – |
5. | S. Graf | Niemcy | 1969 | 4 | 10 | 12 | 14 | 14 | Roland Garros |
6. | A. Ivanoviĉ | Serbia | 1987 | 5 | 12 | 15 | 16 | 19 | Roland Garros |
7. | J. Jankoviĉ | Serbia | 1985 | 9 | 9 | 13 | 14 | – | – |
8. | S. Halep | Rumunia | 1991 | 7 | 12 | 16 | – | – | – |
9. | J. Henin | Belgia | 1982 | 5 | 12 | 15 | 16 | 17 | Roland Garros |
10. | M. Hingis | Szwajcariaa | 1980 | 3 | 12 | 13 | 14 | 14 | Australian Open |
11. | A. Kerber | Niemcy | 1988 | 3 | 19 | 21 | 25 | 25 | Australian Open |
12. | P. Kvitova | Czechy | 1990 | 6 | 12 | 18 | – | 15 | Wimbledon |
13. | N. Li | Chiny | 1982 | 9 | 12 | 20 | – | 20 | Roland Garros |
14. | G. Muguruza | Hiszpania | 1993 | 3 | 17 | 19 | 21 | 20 | Roland Garros |
15. | F. Penetta | Włochy | 1982 | 5 | 15 | 28 | – | – | – |
16. | K. Pliskova | Czechy | 1992 | 5 | 16 | 19 | 20 | – | – |
17. | A. Radwańska | Polska | 1989 | 4 | 13 | 15 | – | – | – |
18. | L. Safarova | Czechy | 1987 | 3 | 15 | 25 | – | – | – |
19. | S. Stosur | Australia | 1984 | 8 | 12 | 18 | – | 19 | US Open |
20. | M. Szarapowa | Rosja | 1987 | 4 | 12 | 13 | 18 | 14 | Wimbledon |
21. | I. Świątek | Polska | 2001 | 5 | 10 | – | – | 14 | Roland Garros |
21. | S. Williams | USA | 1981 | 5 | 11 | 13 | 16 | 13 | US Open |
22. | V. Williams | USA | 1980 | 4 | 13 | 14 | 18 | 16 | Wimbledon |
23. | K. Woźniacka | Dania | 1990 | 7 | 10 | 12 | 13 | – | – |
Średnia [M] | 5,4 | 12,7 | 16,8 | 16,3 | 12,7 |
W przypadku mężczyzn średni wiek rozpoczęcia uprawiania tenisa u czołowych zawodników wynosił 5,7 lat, jest więc zbliżony do wieku w którym zaczynały czołowe tenisistki. Najszybciej na korcie pojawił się pod fachową mamy-trenerki A. Murray (3 lata), a najpóźniej J. Isner (9 lat). Czas od rozpoczęcia treningów tenisowych do awansu do pierwszej 100 rankingu ATP wynosi 13,6 lat i jest nieco dłuższy niż u kobiet. Najmniej czasu zabrało to P. Samprasowi (10 lat), a najwięcej musiał przepracować do tego momentu J.W. Tsonga (18 lat). W przypadku lat potrzebnych do awansu do pierwszej 10 rankingu ATP, średnia liczba lat wyniosła 16,8, identyczny jak średnia u kobiet. Najszybciej uzyskał to P. Sampras (po 12 latach), a najpóźniej jego rodak M. Fish (po 25 latach). Z kolei awans na 1 miejsce rankingu ATP najszybciej uzyskał P. Sampras (po 12 latach), a najdłużej na ten sukces musiał poświęcić A. Murray (26 lat). Średnia lat w tej klasyfikacji wynosiła 17,0. Wygranie turnieju wielkoszlemowego w przypadku analizowanych tenisistów zajmowało średnio 17,0 lat, a więc znacznie dłużej niż u tenisistek. Wynika to m.in. z większej konkurencji wśród mężczyzn
i trudniejszej drogi do przebycia na tenisowy olimp. Najszybciej od rozpoczęcia treningów było to udziałem P. Samprasa w US Open (po 12 latach), a najwięcej lat na trening poświęcił w tym celu A. Murray w US Open – po 26 latach.
Tab. 5. Wiek rozpoczęcia treningów i lata do osiągnięcia sukcesów – mężczyźni [Królak, 2017, modyf: Żurek, 2021]
Lp. | Tenisista | Kraj | Rok urodz. | Początki na korcie [wiek] | Awans do 100 rankingu ATP [lata treningu] | Awans do 10 rankingu ATP [lata treningu] | Awans na 1 m. rankingu ATP [lata treningu] | 1 wygrany turniej Wielkiego Szlema w grze pojedynczej [lata treningu] | Wygrany turniej Wielkiego Szlema |
1. | A. Agassi | USA | 1970 | 4 | 12 | 14 | 21 | 18 | Wimbledon |
2. | N. Almagro | Hiszpania | 1985 | 8 | 11 | 18 | – | – | – |
3. | T. Berdych | Czechy | 1985 | 5 | 14 | 20 | – | – | – |
4. | M. Cilic | Chorwacja | 1988 | 7 | 12 | 19 | – | 19 | US Open |
5. | N. Djoković | Serbia | 1987 | 4 | 14 | 16 | 20 | 17 | Australian Open |
6. | S. Edberg | Szwecja | 1966 | 5 | 13 | 14 | 19 | 14 | Australian Open |
7. | R. Federer | Szwajcaria | 1981 | 8 | 10 | 13 | 15 | 14 | Wimbledon |
8. | D. Ferrer | Hiszpania | 1982 | 5 | 15 | 20 | – | – | – |
9. | M. Fish | USA | 1981 | 4 | 17 | 25 | – | – | – |
10. | R. Gasquet | Francja | 1986 | 4 | 14 | 17 | – | – | – |
11. | J. Isner | USA | 1985 | 9 | 16 | 18 | – | – | – |
12. | A. Murray | W. Brytania | 1987 | 3 | 15 | 17 | 26 | 26 | US Open |
13. | T. Muster | Austria | 1967 | 6 | 12 | 16 | 23 | 22 | Roland Garros |
14. | R. Nadal | Hiszpania | 1986 | 4 | 13 | 15 | 18 | 18 | Australian Open |
15. | K. Nishikori | Japonia | 1989 | 5 | 16 | 20 | – | – | – |
16. | J.M. del Potro | Argentyna | 1988 | 7 | 11 | 13 | – | 14 | US Open |
17. | M. Raoniĉ | Kanada | 1990 | 8 | 16 | 19 | – | – | – |
18. | P. Sampras | USA | 1971 | 7 | 10 | 12 | 15 | 12 | US Open |
19. | D. Thiem | Austria | 1993 | 5 | 16 | 18 | – | – | – |
20. | J.W. Tsonga | Francja | 1985 | 4 | 18 | 19 | – | – | – |
21. | S. Wawrinka | Szwajcaria | 1985 | 8 | 12 | 15 | – | 21 | Australian Open |
22. | M. Wilander | Szwecja | 1964 | 5 | 13 | 13 | 19 | 13 | Roland Garros |
Średnia [M] | 5,7 | 13,6 | 16,8 | 19,0 | 17,0 |
Autor: prof. AWF dr hab. Piotr Żurek

nauczyciel akademicki, adiunkt w Akademii Wychowania Fizycznego w Poznaniu – Filia w Gorzowie Wielkopolskim. Współpracuje z Polskim Związkiem Tenisowym w ramach Systemu Kształcenia i Doskonalenia Trenerów.
Fot. główne: www.depositphotos.com